NFT piyasası, aylardır kripto sektörünün lokomotifi oldu. Coca-Cola, Visa, Dolce&Gabbana ve çeşitli sektörlerden birçok dev markanın kendi NFT’lerini oluşturmasıyla birlikte bu trend ana akım medyada da yer buldu. Neredeyse geleneksel hale gelen, 10.000 adet avatar üretilmesi ve NFT ürünlerle oynanan oyunlardan para kazanılması da bu trendin sürmesine katkıda bulunan diğer faktörler olarak tanımlanabilir. NFT’lerin kültürel bir dönüşümü temsil ettiği artık herkes tarafından dillendirilen bir gerçek olarak önümüzde durmakta… Kabul edilsin ya da edilmesin, dijital dünyanın kültürü, ünlü ressamların tablolarına biçilen yüksek değerlemelere benzer şekilde ilgi görmektedirler. Daha da önemlisi, hiçbir sanatçı artık sanatını icra etmek için herhangi bir aracıya fikrini beğendirmek zorunda olmadığı gibi sanatını icra etmekten kaynaklanan geliri başka kimseyle paylaşmadan, emeğinin karşılığını tam olarak alabilme imkanı da yakalamış olmaktadır. NFT piyasasının geldiği nokta ve ifade ettiği dönüşüm (yeni tabirle CultureFi), çok kaba bir şekilde yukarıdaki ana başlıklarla özetlenebilir.

Bu yazının konusu ise NFT’nin genellikle neden değerli olduğu veya olmaması gerektiğiyle ilgili geleneksel hale gelen içeriklerden farklı olarak, San Francisco merkezli bir yatırım firması olan Paradigm tarafından paylaşılan NFT bazlı Perpetual Contracts (yazının devamında ‘Perp.’ olarak kısaltılacaktır) sistemidir. Perp. sistemine aslında kripto piyasasında kaldıraçlı işlem açan birçok kişi oldukça alışkındır. Bir ürünün fiyatının yükseleceğine yönelik (long) veya düşeceğine yönelik (short) işlem açılabilen piyasa türü, Perpetual Contracts olarak özetlenebilir.

Perpetual Contracts

Perp.’lerin NFT kısmına geçmeden önce sistemin normalde nasıl işlediğini özet bir şekilde anlatmak faydalı olacaktır. Perpetual Contracts, adında da görüldüğü gibi aslında kontratların alınıp satılmasıdır. Örneğin 40.000 USD seviyesinden bir BTC-Perp alırsanız bu sizin fiyatta yükseliş beklediğiniz anlamına gelir yani long işlem açmış olursunuz. Fiyat yükseldikçe, pozisyonunuz giderek değerlenmeye başlar. Yeterli kar ettikten sonra sahip olduğunuz BTC-Perp kontratını satmak istediğinizde aradaki farkı short işlem açmış olan yani BTC-Perp fiyatının düşeceğine yönelik işlem açmış olan kullanıcılar öder. Fiyat düşerse de tam tersi olarak, long işlem açanlar, short işlem açanlara ödeme yaparlar. Eğer Perp üzerinde long veya short işlemlerde yoğunluk olursa, yoğun işlem olan pozisyon türü daha az yoğun olan pozisyona ek komisyon öder. Örneğin BTC-Perp üzerinde long işlemler çok fazla ise long işlem açanlar short işlem açanlara komisyon öder. Bu örnekten anlaşılacağı üzere, kullanıcıların birbirlerine ödeme yapabilmeleri için piyasanın oldukça çok kullanıcıya ve hacme ihtiyacı vardır.

Peki NFT’ler Nasıl Kullanılacak?

Doğrudan sistemin nasıl işlediğine geçmeden önce neden böyle bir girişime ihtiyaç olduğundan bahsedelim. NFT’ler kısa sürede yüksek kar etmek için oldukça kullanışlı bir piyasa haline geldi. Kullanıcılar, satın aldıkları bir NFT’yi kısa sürede x2 — x3 fiyattan bir başka kullanıcıya satabiliyor. NFT’yi x2-x3 fiyattan satın alan kullanıcının amacı da o NFT’yi daha yüksek bir fiyata başkasına satmak oluyor. Bu durum, NFT piyasasının bir balon olduğu ve ileride kullanılmayacağı anlamına gelmez. Ancak kullanıcılar, satın aldıkları NFT’yi satamadıklarında, yatırımları ciddi bir değer kaybına uğrayabilir. Buna ek olarak, kullanıcının NFT’lerini satmak istemediği ancak acil bir nakit ihtiyacı olduğu durumlarda da NFT bazlı Perp.’ler hem hızlıca nakde erişmek hem de yatırımları korumak için ideal bir çözüm olarak ileride sıkça karşımıza çıkabilir.

NFT bazlı Perp sistemi, kullanıcının sahip olduğu NFT’leri teminat olarak sisteme kilitlemesi ile başlıyor. Teminat karşılığında piyasa yapıcı (market maker), NFT’nin taban fiyatını baz alarak, NFT sahibine ETH cinsinden ödeme gerçekleştiriyor. Ardından, piyasa yapıcı NFT teminatı kullanarak bu koleksiyona özel Perp, yani kontratlar oluşturarak traderların alım-satımına açmak üzere bir parite oluşturuyor. Yatırımcılar, koleksiyonun taban fiyatının artıp azalacağına yönelik tahminlerine uygun olarak long veya short işlem açabiliyorlar. Teminat olarak verilen NFT’lerin sahibinin koleksiyonunu geri alması için piyasa yapıcıya, NFT’lerin o günkü taban fiyatına eşdeğer olarak ödeme gerçekleştirmesi gerekiyor. Ödeme sonrasında kullanıcı, NFT’lerini tekrar geri alabilmektedir.

İşleyişi bir örnek üzerinden anlatalım:

• Ali, ASD adlı bir NFT koleksiyonundan 10 adet NFT satın almış olsun. Ali’nin, aldığı bu NFT’leri hem beğendiği için hem de ileride değerlenebileceğini düşündüğü için aldığını varsayalım.
• ASD koleksiyonunun taban fiyatını 1 ETH olarak düşünelim. Dolayısıyla bir ASD NFT’sinin ortalama fiyatını da 5 ETH olarak varsayabiliriz. Bu durumda Ali’nin NFT’leri ortalama 5*10= 50 ETH değerindedir.
• Ali’nin tahminine uygun olarak koleksiyonun değerlendiğini ve taban fiyatın zaman içerisinde 5 ETH seviyesine yükseldiğini düşünelim. Bu durumda ortalama bir NFT fiyatı da 10 ETH seviyesine çıkacaktır.
• Ancak Ali, hem NFT’lerini beğendiği için hem de daha da değerlenebileceğini düşündüğü için NFT’lerini satmak istemiyor fakat mevcut yükseliş trendinden de minimum risk alarak faydalanmak istiyor.
• Ali, bu durumda NFT bazlı Perp. sistemini kullanarak sahip olduğu 10 adet NFT’yi teminat verir ve piyasa yapıcıdan her biri 5 ETH(taban fiyat) olmak üzere 10 adet NFT için 50 ETH ödeme alır.
• Sonuç olarak, ASD koleksiyonu üzerinden traderlar long ve short işlem açabilirler ve Ali, NFT’lerini geri almak isterse 50 ETH geri ödemek zorunda olduğu bir sözleşmeye sahip olur.

Düşüş Senaryosu

• ASD koleksiyonunun taban fiyatının, 5 ETH seviyesinden 1 ETH seviyesine gerilediğini varsayalım. Bu durumda Ali’nin teminat olarak verdiği NFT’lerin toplam değeri tanesi 1 ETH olarak hesaplandığında 10 ETH olacaktır.
• Ali, ilk başta piyasa yapıcıdan 50 ETH almıştı. Bu durumda 10 ETH karşılığında NFT’lerini geri alabilir ve bakiyesinde 40 ETH kalır.
• Taban fiyat daha önce 1 ETH iken ortalama bir NFT’nin değerini 5 ETH olarak hesaplamıştık. Bu durumda aslında Ali’nin NFT’lerinin değeri düşüş sonrasında 5*10= 50 ETH olarak hesaplanabilir. Ali, bu durumda hem 50 ETH değerindeki NFT koleksiyonunu korumuş olur hem de piyasa yapıcıdan aldığı 40 ETH ile düşüşten etkilenmeden kar etmiş olur.

Yükseliş Senaryosu

• Ali, 5 ETH taban fiyat üzerinden piyasa yapıcıdan 50 ETH aldıktan sonra ASD koleksiyonunun taban fiyatının 10 ETH seviyesine ulaştığını varsayalım. Bu durumda Ali’nin NFT’lerini geri alması için 10*10= 100 ETH ödemesi gerekir. Ancak Ali, piyasa yapıcıdan 50 ETH almıştı. Bu durumda Ali’nin NFT’lerini geri alması için 50 ETH büyüklüğünde bir krediye ihtiyacı olacaktır.
• Taban fiyat 10 ETH seviyesinde iken ortalama bir ASD NFT’si 15 ETH olarak hesaplanırsa, Ali’nin koleksiyonunun değeri aslında 15*10=150 ETH seviyesindedir.

Ali’nin koleksiyonunun ortalama değeri 150 ETH olduğu için Ali’nin 50 ETH borç bulması pek de zor olmayacaktır. NFT bazlı Perp sistemler yaygınlaştığında, bu tür kredi sistemlerinin de hem merkezi hem merkeziyetsiz platformlarda yaygınlaşması beklenebilir. Örneğin, Ali koleksiyonunu geri almak için 55 ETH geri ödemek üzere 50 ETH tutarında borç alır. Borç sonrasında Ali’nin 100 ETH tutarında bir bakiyesi olur ve NFT koleksiyonunu geri alabilir. Koleksiyon geri alındıktan sonra Ali, 55 ETH tutarında NFT’yi(NFT olarak veya NFT satışı sonrasında nakit olarak) borç aldığı platforma geri öder. Sonuç olarak 150 ETH — 55 ETH = 95 ETH değerinde bir koleksiyon, Ali’nin bakiyesinde kalır.

NFT bazlı Perp sistemi sayesinde Ali, ASD koleksiyonunun fiyatının düşmesine karşı kendini güvence altına almış oldu. Karşılığında, taban fiyatın daha da yükselmesi halinde elde edeceği kar oranının bir kısmından feragat etti.

Traderlar Açısından NFT Perp. Sistemi

Perp. sisteminin nasıl işlediğini özet bir şekilde yazının başında açıklamıştık. Herhangi bir borsada kaldıraçlı işlem açmak istenildiğinde bakiyenizde genellikle USDT benzeri bir stabilpara olması istenir. Paradigm, NFT teminatı karşılığında oluşturulan Perp. ürünlerin de yine benzer bir şekilde işleyebileceğini, ancak short işlem açmak isteyen kullanıcıların, Perp.’in temsil ettiği koleksiyondan olmak şartıyla stabil para yerine NFT teminatı ile short işlem açılabileceği de belirtilmektedir. Long işlemler, doğrudan Perp. kontratının satın alınmasıyla açılabilen bir işlem olmasına karşın short işlem açarken bakiyenizde kontrat olmadığı için aslında piyasa yapıcıdan borç almış olursunuz. Örneğin, 1000 USD büyüklüğünde short işlem açılmak istendiğinde piyasa yapıcıdan 1000 USD değerinde Perp. borç alınarak satılmış olur. Perp değeri %5 düştüğünde, kullanıcı short pozisyonunu kapatmak isterse, piyasa yapıcıya 995 USD öder ve 5 USD kar etmiş olur. Peki normalde stabilparalar üzerinden işleyen bu sistem, NFT teminat ile nasıl işler?

NFT Teminatlı Short İşlemler

Teminat verilecek NFT’nin değeri, koleksiyonun taban değeri, ortalama değeri gibi çeşitli parametreler üzerinden piyasa yapıcı tarafından hesaplanarak kullanıcının ne kadar borç alabileceği belirleniyor. Kullanıcı, borç aldığı para ile Perp. üzerinde short işlem açabiliyor. Borç aldığı parayı kaybetmesi yani pozisyonunun likidasyona uğraması halinde teminat olarak verilen NFT, piyasa yapıcının kontrolüne geçiyor.

Sistem bu şekilde işliyor ancak çeşitli riskler de yok değil. Örneğin NFT teminatı vererek short işlem açan kişinin bakiyesinin 0 olduğunu varsayalım. Perp.’in fiyatı yükseldiğinde short işlem açan kullanıcıların, long işlem açanlara ödeme yapması gerekiyor. Ancak bakiyesi 0 olduğu için piyasa yapıcı, kullanıcının yerine bir Perp. üreterek long işlemdeki kullanıcıya transfer ediyor. Karşılığında ise short işlem açan kullanıcının pozisyonu büyüyor ve likidasyona uğramaya biraz daha yaklaşmış oluyor.

Bu tür durumlara karşı ekstra olarak bir likidasyon yöntemi daha mevcut. NFT teminat karşılığında short işlem açan kullanıcı, likidasyona uğramaya yani NFT’sini kaybetmeye yaklaştığında, ‘ gönüllü müzayede’ seçeneğine tıklayarak pozisyonunu kapatabiliyor. Pozisyon kapandığında, teminat olarak verilen NFT, piyasa yapıcı tarafından satışa çıkarılıyor. Satıştan elde edilen gelir ile kullanıcının borcu ödeniyor. Ekstra bir bakiyenin kalması halinde bu bakiye, kullanıcıya iade ediliyor. Yani borçlu olan kullanıcı, pozisyonunu açık tutarak iflas etmek yerine NFT’sinin ortalama fiyatın üzerinde satılmasıyla birlikte borcunu ödedikten sonra bir miktar bakiyeyle pozisyonunu kapatma ihtimalini de değerlendirebilir.