Kripto Piyasasının 3. Çeyrek ve Coğrafi Raporu
Eylül ayının sona ermesi ile birlikte 3. çeyrek tamamlanmış oldu. Her sene olduğu gibi bu sene de kriptopara piyasasıyla ilgili çeşitli istatistikler yayınlandı. Bu yazımızda, öncelikle kripto piyasasının 3. çeyrek performansı ile ilgili önemli verilerin bir özetini ve kripto piyasasının coğrafi analizi için hazırlanan çeşitli grafiklerle, kriptoparalar dünyanın neresinde, ne kadar ve nasıl kullanılıyor sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.
3. ÇEYREK RAPORU
Performans Karşılaştırmaları
Kripto piyasasını temsilen BTC ve ETH fiyatları ile geleneksel piyasayı temsilen S&P 500, altın ve bono getirileri karşılaştırılmıştır. Grafikten açıkça görüldüğü üzere BTC ve ETH, 3. çeyrekte, geleneksel piyasaya göre oldukça iyi bir getiri oranı yakalamıştır. Kurumsal yatırımcıların kriptoparalara olan ilgisinin giderek artmasının bir nedeni de kurumların geleneksel ürünlere yapılmış olan yatırımlarda %0 civarında getiri sebebiyle daha fazla vakit kaybetmek istememeleridir.
Korelasyon
Bitcoin’in diğer finansal ürünlerle korelasyon oranı, uzun süredir takip edilen bir metriktir. Grafiğin sol tarafında görüldüğü gibi Bitcoin, zaman zaman Altın ve S&P500 ile pozitif korelasyona ve USD performansıyla negatif korelasyona sahip olsa da yüksek oranlı veya sürekli bir korelasyon ilişkisine sahip değildir. Bitcoin’in ağırlıklı olarak kendi dinamiklerine bağlı hareket ettiği söylenebilir. Kurumsal şirketlerin BTC yatırımlarının artmasıyla birlikte önümüzdeki yıllarda geleneksel piyasayla BTC arasındaki korelasyonun artması beklenebilir.
Lightning Network
Bitcoin transferleri ortalama 40 dakika ila 1 saat arasında tamamlanır. Lightning Network sistemi ise BTC transferlerinin saniyeler içerisinde gerçekleşmesini sağlar. Dolayısıyla günlük harcamalarda BTC kullanılabilir. El Salvador’un pratik hayatta BTC ödemelerini kabul etmeye başlamasıyla birlikte Lightning Network, %97 büyüdü. Ağda onaylanan işlemlerin toplam büyüklüğü 2900 BTC seviyesinin üzerine çıktı. Büyümenin tek sebebi sadece El Salvador değil, ancak büyümeye bir ivme kattığı kesinlikle söylenebilir.
Bitcoin İşlem Ücretleri
Bitcoin ağında gerçekleştirilecek her bir işlem için madencilere belirli bir miktar komisyon ödenir. Madencilere ödenen komisyon ücretleri, BTC’nin $60.000 seviyesini ilk kez geçtiği Şubat — Mart aylarının ardından giderek daha çok BTC transferinin gerçekleştirilmesi nedeniyle Mayıs ayında zirveye ulaştı. Günümüzde ise BTC tekrar $60.000 üzerine çıkmış olsa da ağ üzerindeki yoğunluk oldukça düşüktür. Madencilerin aldıkları komisyon tutarı da grafikte görüldüğü üzere minimum seviyededir. Bitcoin ağında işlemlerin fazla olması, ağın kullanımının arttığını göstermesi bakımından olumlu olsa da aynı zamanda fiyatın şişmiş olması tehlikesini de doğurur. Bu nedenle mevcut yükselişin, henüz bir şişkinlik sinyali vermediği söylenebilir.
Yakılan ETH Miktarı
Ethereum ağı, Londra Geliştirmesi’nin ardından işlem ücreti olarak madencilere ödenen komisyonun bir kısmını yakmaya başladı. Yakılan ETH miktarı, Ethereum ağının yoğunluğu nedeniyle hızla arttı. 400 bin ETH seviyesine yaklaşan miktar, ETH arzının artış hızını önemli ölçüde azalttı. Zaman zaman işlem yoğunluğunun çok fazla olduğu zamanlarda, üretilen ETH miktarından daha fazla ETH yakıldı ve deflasyonist bir görünüm oluştu. Sonuç olarak, yakılan ETH miktarının agresif yükselişinin, ETH fiyatına olumlu etki etmesi beklenmektedir.
Gas Stabilizasyonu
Grafiğin ortasındaki yeşil çizgi, Londra Geliştirmesi öncesi ve sonrasını ayırmaktadır. Geliştirme öncesinde oldukça oynak olan gas ücretleri (Ethereum ağındaki komisyon ücreti), geliştirme sonrasında, (pik noktaları göz ardı edilirse) 20 ila 100 arasında belirli bir aralıkta stabilize olmuştur. Ethereum ağındaki işlem maliyetleri açısından daha sağlıklı bir görünümün ortaya çıktığı söylenebilir.
DeFi Platformlarında Bulunan Kilitli Varlıkların Değeri (TVL)
Ethereum platformunda işlem yapma maliyetinin artmasıyla birlikte alternatif blockchain altyapıları ve Ethereum’a bağlı L2 çözümleri son dönemlerde popüler oldu. Bu platformlarda kurulan DeFi uygulamaları da hatırı sayılır meblağlar topladı. Buna rağmen, grafiğe bakıldığında Ethereum üzerindeki varlıkların ciddi bir azalış göstermediği görülüyor. Öyle anlaşılıyor ki, yeni kurulan DeFi uygulamaları üzerindeki bakiyeler tamamen yeni yatırımcılardan gelmektedir. Yani Ethereum ağından bir kaçış olmadığı söylenebilir. Yatırımcıların yatırım stratejilerinin, hem yeni kurulan platformlardaki yüksek getiri oranlarından faydalanmak, hem de ikinci bir Ethereum olabilecek bir ağa erkenden yatırım yapmak olduğu söylenebilir.
Uygulama Gelirleri
Uygulamaların gelirleri sıralandığında ilk 2 sırayı NFT ile ilgili uygulamaların aldığı görülüyor. Axie Infinity, NFT ürünleri barındıran ilk başarılı oyun olarak gösterilebilir. Oyunun elde ettiği gelir, en büyük NFT marketi Opensea ve en büyük merkeziyetsiz borsa Uniswap uygulamalarını geride bıraktı. NFT bazlı oyunların ileride sektörün öncülerinden olacağı artık su götürmez bir gerçektir.
Opensea Hacmi
Şubat ayında sadece 95 milyon USD olan Opensea hacmi, 3. Çeyreğin son 2 ayında sırasıyla 3.42 milyar USD ve 2.99 milyar USD seviyelerini yakaladı. Hacim patlamasının tek bir ay ile sınırlı kalmaması ve Eylül ayında da devam etmesi, mevcut hacim seviyelerinin kalıcı olabileceğine dönük sinyal vermektedir.
COĞRAFİ RAPOR
Aylık P2P(Cüzdandan Cüzdana) Trafiği
Borsa üzerinden kriptopara işlemi gerçekleştirmek yerine, OTC ticareti gibi doğrudan cüzdandan cüzdana yapılan kriptopara ticaretinde Latin Amerika, Orta ve Güney Asya ile Okyanusya Bölgesi ve zaman zaman da Kuzey Amerika baskın rol oynuyor. P2P ticareti genellikle ülkelerin borsalara erişimi engellediği ve/veya nakit kullanımının fazla olduğu bölgelerde yoğun olarak gerçekleştiriliyor. Kuzey Amerika, borsalara erişim konusunda ciddi bir probleme sahip olmasa da büyük miktarlarda kriptopara satın alırken OTC ticaretinin tercih edilmesi nedeniyle bu grafikte üst sıralarda yer alıyor olabilir.
DeFi Platformların Ülkelere Göre Ziyaret Edilme Sayıları
DeFi yani merkeziyetsiz borsa ve kredi platformları en çok Merkez-Kuzey ve Batı Avrupa Bölgesi ile Kuzey Amerika tarafından ziyaret ediliyor. Daha sonrasında ise sırasıyla Ortadoğu ve Latin Amerika geliyor. Avrupa ve Kuzey Amerika’nın yüksek ziyaret oranına sahip olma sebebi, gelişmiş finansal okur-yazarlık dışında, kurumsal şirketlerin yüksek USD getirilerinden faydalanma isteğinden kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca bu bölgelerin DeFi ilgisi, geleneksel ekonomideki güçlerini, inovatif finans alanında da korumak isteyen yatırımcıların ilgisi olarak da yorumlanabilir.
Kriptopara İşlemlerindeki Yatırımcı Tiplerinin Dağılımı
Kripto piyasasına giren paranın seyrine bakarsak; 2020’nin son 2 çeyreğinde pembe renkli ve profesyonel olarak adlandırılan (10.000 USD — 1 milyon USD) yatırımcı tipi oldukça baskınken, 2021 sonrasında turuncu renkle gösterilen kurumsal devlerin (10 milyon USD+) dominant hale geldiğini görüyoruz. Dolayısıyla dev firmaların piyasadaki asıl oyuncular haline gelmeye başladığı ve piyasaya da giderek daha büyük miktarda para girişi olduğu söylenebilir. Kripto piyasası giderek ana akım finans piyasalarından biri olma yolunda emin adımlarla ilerliyor diyebiliriz.
Kuzey Amerika’ya Transfer Edilen Kriptoparaların Gönderildiği Adreslerin Merkezi ve Merkeziyetsiz Olarak Sınıflandırılması
Kuzey Amerika’ya gönderilen kriptoparaların çoğunluğu merkezi platformlara gönderilirken, 2021 sonrasında merkeziyetsiz platformların bu pastadan aldığı pay giderek artmıştır. Hatta 3. çeyreğin son iki ayı dikkate alınırsa, kriptopara transferlerinin daha çok merkeziyetsiz platformlara gerçekleştirildiği söylenebilir. SEC’in merkeziyetsiz platformları regüle etmek için hamleler yapmaya başlamasının nedeni olarak bu grafik oldukça net bir cevap vermektedir. Kriptopara borsalarını regüle etme konusunda oldukça sıkıntı yaşayan SEC’in merkeziyetsiz borsalar için çok daha detaylı araştırma ve geliştirmeler yapması gerekecek diyebiliriz. Bir başka deyişle, regülatörlerin teknolojik gelişmeleri yakalamakta zorlandığı söylenebilir.
Kuzey Amerika’da En Çok Kullanılan 25 Servis
Kuzey Amerikalı kullanıcıların en çok kullandıkları ilk 5 kriptopara servisi içerisinde 3 adet merkeziyetsiz platformun yer alması, bir önceki grafikte çıkan sonucu doğrular niteliktedir. En çok kullanılan uygulamalarda Uniswap başı çekerken, sırasıyla Coinbase, dYdX, Gemini ve Compound ilk 5 sırada yer almaktadır.
Venezuela ile Brezilya’nın P2P Transferlerinin Karşılaştırılması
Latin Amerika’nın en büyük ekonomilerinden ve ciddi bir kriptopara hacmine sahip olan Brezilya ile ağır ABD yaptırımları altında olan Venezuela, P2P alanında karşılaştırıldığında belirgin bir şekilde tüm dönemlerde Venezuela daha yüksek bir hacim yakalamıştır. Venezuela’nın daha fakir olmasına rağmen hacim anlamında açık ara farkla önde olması, Venezuela’nın ABD’nin yaptırımlarını kriptopara üzerinden delmeyi başardığını gösterir. Nitekim geçtiğimiz günlerde ABD’de kriptoparaların yaptırımların gücünü azalttığına yönelik tartışmalar başlamıştır.
Kuzey-Merkez ve Batı Avrupa’daki Yatırımcı Tiplerine Göre En Çok İşlem Yaptıkları Kriptoparalar
Kuzey Amerika ile birlikte, hem sayıca hem de miktar bazında en yoğun işlemlerin yapıldığı Avrupa’nın Orta-Kuzey ve Batı bölgelerindeki yatırımcılar ele alındığında, 10.000 USD’den daha az hacmi olan yatırımcıların daha çok BTC ve ETH ağırlıklı işlem gerçekleştirdiği, 1 milyon USD — 10 milyon USD arası hacmi olan yatırımcıların Bitcoin ve stabilpara ağırlıklı olmak üzere dengeli bir görünüme sahip olduğu görülmektedir. Grafikte en ilgi çekici nokta ise 10 milyon USD üzeri hacme sahip kurumsal devlerin ciddi oranda ETH ticareti gerçekleştirmeleridir. Bitcoin ve stabilparaya göre oldukça yüksek bir orana sahip ETH, kurumsal devlerin Ethereum ağı üzerindeki uygulamalara verdiği değeri ve gerçekleştirdikleri yatırımları temsil etmesi açısından oldukça önemlidir.
Kuzey-Merkez ve Batı Avrupa Bölgesi’nden Yapılan Kriptopara Transferlerinin Servislere Göre Dağılımı
2021 yılında Kuzey-Merkez ve Batı Avrupa Bölgesi’nden hangi kriptopara platformlarına en çok para akışının olduğuna bakıldığında, merkeziyetsiz platformların çoğunluğu oluşturduğu görülmektedir. Kuzey Amerika Bölgesi’ne benzer şekilde Avrupa’da da merkeziyetsiz platformlar oldukça revaçta denilebilir. ABD’ye benzer şekilde AB ülkelerinin de yavaş yavaş merkeziyetsiz platformları regüle etme çalışmalarına ağırlık vermesi beklenebilir.
Kuzey-Merkez ve Batı Avrupa Bölgesi’nde En Çok Kriptopara Gönderilen Ülkeler
Grafiğe göre, en yüksek miktarda kriptopara transferi yapılan ülkeler sıralamasında Birleşik Krallık lider konumda bulunurken, onu sırasıyla Fransa, Almanya ve Hollanda takip etmektedir. Bu sıralama aynı zamanda kripto ticaretinin hangi ülkelerde daha çok geliştiğini göstermesi bakımından önemlidir. Transferlerde merkezi ve merkeziyetsiz platformlar hemen hemen eşit ağırlıktadır.
Dolandırıcı Kriptopara Sitelerini En Çok Ziyaret Eden Ülkeler
Ukrayna, dolandırıcı siteleri ziyaret eden ülkeler sıralamasında açık ara önde bulunmaktadır. Ukraynalı kullanıcıların nispeten daha az araştırma yaptığı ve kriptopara okur-yazarlık oranının düşük olduğu söylenebilir. İkinci sırada ise ABD’li kullanıcılar gelmektedir.
Güney Asya Bölgesi’ndeki Yatırımcı Tiplerinin Dağılımı
Kriptopara entegrasyonunun yüksek olduğu 3 ülkenin ele alındığı bu grafikte Hindistan, Pakistan ve Vietnam incelenmiştir. Pakistan ve Vietnam’da benzer ve nispeten dengeli bir dağılım olsa da Hindistan özelinde bakıldığında kurumsal devlerin daha baskın olduğu görülmektedir. 10 milyon USD üzerinde hacme sahip olan bu kullanıcıların baskın olması, Hindistan’ın kriptopara ilgisinin ciddiyetini göstermektedir.
Doğu Asya’da En Çok Kullanılan Kriptopara Servisleri
Hacim baz alınarak yapılan sıralamada Doğu Asya Bölgesi’nde en çok Huobi Borsası’nın kullanıldığı görülmektedir. Ancak gelişmiş ülkelere benzer şekilde en popüler ilk 5 servis arasında merkeziyetsiz platformlar çoğunluktadır. Uniswap ve dYdX ikinci ve üçüncü sırayı alırken Instadapp 5. sıradadır. Doğu Asya’nın en büyük ekonomisi Çin olduğu için Çin’in kapsamlı kriptopara yasağı nedeniyle merkeziyetsiz platformlardaki yoğunluğun Çinli kullanıcılar tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilebilir.
Ortadoğu’da En Çok Kriptopara Gönderilen Ülkeler
Ortadoğu Bölgesi’nde değerlendirilen Türkiye, bölgenin açık ara lideri konumundadır. Temmuz 2020 ve Temmuz 2021 arasında Türkiye’ye 150 milyar USD’ye yakın kriptopara transferi gönderilmiştir. Türk kullanıcıların daha çok merkezi uygulamaları kullandığı ve 3’te 1 oranında da merkeziyetsiz platformları tercih ettiği görülmektedir. Grafikte dikkat çeken bir diğer nokta ise Lübnan’dır. İkinci sırada bulunan Lübnan’a gönderilen kriptopara transferlerinin neredeyse tamamı merkeziyetsiz platformlar üzerinden gönderilmiştir. Lübnan’daki ekonomik çöküş nedeniyle kullanıcıların varlıklarını merkeziyetsiz platformlarda muhafaza ettikleri söylenebilir.
Yukarıdaki istatistiklere genel olarak bakıldığında; kriptopara piyasasının gelişiminde devam eden agresif büyümenin hız kesmeden devam ettiği net bir şekilde görülmektedir. DeFi platformlarıyla yeni bir sayfa açan kripto piyasası, bu platformların 2021 yılında gelişmesi ve derin likidasyona sahip olmalarıyla beraber çeşitli ekonomik krizlerle boğuşan bölgeler için ciddi birer alternatif haline gelmişlerdir. Regülasyonların olgunlaşması, NFT piyasasının kripto sektörüne yeni markalar ve yatırımcılar kazandırması, DeFi’nin oluşturduğu altyapıyla birleşince, piyasanın yeni bir büyüme trendine güçlü bir şekilde girdiği söylenebilir. Kurumsal devlerin piyasaya henüz yeni yeni giriş yapmaları ve DeFi, NFT, L2 gibi yeni dalların olgunlaşmaları için ciddi bir süreye ihtiyaçları oldukları düşünülürse, kripto piyasasının halen yolun başında olduğu ve sürekli yeni fırsatlar doğurduğu söylenebilir. Birçok ülkenin ve dolayısıyla halkın merkeziyetsiz platformlar sayesinde finansal özgürlüğünü kazanması ve bir alternatife sahip olması, Bitcoin’in öncülüğünde gelişen bu ekosistemin 12 yılda neler başardığını göstermesi bakımından oldukça umut vericidir.
*3. Çeyrek raporundaki grafikler CoinDesk’in raporundan alınmıştır.(link)
*Coğrafi rapordaki grafikler ChainAnalysis’in raporundan alınmıştır.(link)
Hazırlayan: Berkay Aybey
Burada ifade edilen görüş ve yorumlar BV Crypto’ya aittir. BV Crypto, bu yazı temel alınarak yapılacak herhangi bir finansal işlemden sorumlu tutulamaz. Her yatırım ve ticaret hamlesi risk içerdiğinden, bu tür kararlar alırken kendi araştırmanızı yapmanızı tavsiye diyoruz.
Berkay Aybey
Business Analyst