BVCRYPTO

ŞİMDİ KAYDOL

NFT Kullanım Alanları (Non-Fungible Tokens)

Geçtiğimiz günlerde dünyanın belki de en ünlü anonim sanatçısı Banksy’nin Moronlar adlı tablosu, Injective Protocol adlı bir blockchain şirketi tarafından canlı yayında yakıldı. Yakma işlemi herhangi bir protesto veya benzeri bir eylem için gerçekleştirilmedi. Yakılan eser, NFT olarak dijital bir varlık haline getirildi.(link) Belki de ilk kez bir sanat eseri fiziksel formunu kaybederek tam anlamıyla dijital dünyaya taşınmış oldu. Peki bu ne anlama geliyor? NFT nedir? Bu yazımızda, öncelikle NFT’nin kısa bir tanımının ardından mevcut ve potansiyel kullanım alanlarını inceleyeceğiz.

NFT, ‘non fungible token’ teriminin kısaltmasıdır. Bir kriptopara türü olan NFT’ler belirli bir sayıda üretilir ve diğer kriptoparalar gibi blockchain ağı üzerinde kişiden kişiye transfer edilebilir. NFT, bu noktaya kadar ‘token’ sınıfındaki kriptoparalarla benzer özelliklere sahip olsa da zaman içerisinde, topluluk veya şirket kararıyla kriptoparanın işleyiş sistemi, miktarı vb. değiştirilebilir. NFT’ler işte bu noktada diğer kriptoparalardan ayrılmaktadır. NFT, üretim aşamasında karar verilen miktarda üretilir ve bu miktar değiştirilemez.

Token sayısının değiştirilememesi, NFT’lerin sayısı sınırlı olan varlıklar için ideal bir kullanım aracı olmasını sağladı. Sanat eserleri, nadir ve eşsiz oldukları için bu varlıklara en ideal örneklerdir. Bu nedenle, halihazırda var olan dijital sanat dışında yazının başında belirtilen ‘Moronlar’ tablosu gibi fiziksel formdaki sanat eserleri de NFT’ler aracılığı ile dijital varlık haline getirilmektedirler.

Moronlar tablosu örneğinden devam edersek, bu tablo için 1 adet NFT üretilmiştir. Üretilen NFT, bahsedildiği üzere bir kriptoparadır. Bu NFT’nin bulunduğu cüzdan ise Moronlar tablosunun sahibidir. NFT’nin sahtesinin yapılması mümkün değildir. Bu nedenle tablonun sahibinin hangi cüzdan olduğu hataya yer vermeyecek şekilde kesin olarak belirlidir. NFT sayesinde tablonun sahtesi yapılamaz ve çoğaltılamaz.

NFT’lerin sahiplik ve orjinal varlığı koruma niteliği, NFT’lerin kullanım alanının çok daha geniş bir alana yayılmasını sağlamaktadır. Bunun dışında NFT’ler kendi kullanım alanlarını da yaratmaktadırlar. Twitter’ın kurucusu ve CEO’su Jack Dorsey, platform üzerindeki ilk twitini NFT olarak satışa çıkardı.(link) Twit için en yüksek teklif $2.5 milyon ile sinaEstavi kullanıcı adına sahip türk asıllı bir kişi tarafından verildi.

Sınırlı sayıda üretilen her bir varlığın orijinalliğini kanıtlamasının yanında NFT’ler, ürünün yaratıcısını da ödüllendirir. Çünkü NFT’ler, her bir transferde ürünün yaratıcısına belirli bir miktar gönderilmesini zorunlu kılar. Bu miktar, bir tür komisyon olarak düşünülebilir ve yaratıcı tarafından, üretim aşamasında belirlenerek ilerleyen tarihlerde değiştirilemez. Futbola aşina olanlar, futbolcuları yetiştiren kulübe ödenen transfer ücreti ile bu sistemi bağdaştırabilir.

(NFT’nin kullanım alanlarıyla ilgili sektörleri göstermek açısından çeşitli platformlar listelenecektir. Burada listelenen platformlar, sadece NFT’lerin kullanım alanlarıyla ilgili bilgi vermek için örnek olarak verilmiştir. Bu platformlara yapılacak doğrudan veya dolaylı yatırım işlemlerinden, BV Crypto sorumlu tutulamaz.)

Dijital Sanat

Dijital sanat, NFT’lerin en yaygın olarak kullanıldığı alandır. Sanatın her alan ve konuda yapılabilmesi nedeniyle dijital ortamda üretilen her türlü tasarım, fotoğraf vb. ürün, dijital sanatın kapsamı alanına girer. NFT’lerle beraber ise kriptopara topluluğu da bu alana yoğunlaşmış durumdadır. Bu nedenle sektöre özgü bir çeşitlilik de mevcuttur. Dijital sanat NFT’leri, hem estetik bakımdan satın alınabileceği gibi koleksiyonerlik ve değer saklama amaçlarıyla da talep görebilir. Bu nedenle NFT’lerin, fiziksel formdaki sanat eserlerinden bir farkları yoktur.

Aşağıda görülen NFT bir hashmask eseridir ve dijital sanat için ideal bir örnektir. NFT’ler arasında son derece popüler olan hashmask ürünleri, sınırlı sayıda üretilen kült ürünler arasındadır. Maskelerin geri kalanlarını incelemek için tıklayın.

Her bir hashmask tek bir NFT’ye tanımlıdır. Yani her maskeden 1 adet bulunmaktadır ve çoğaltılması mümkün değildir. Aynı zamanda maskelere özel isimler de tanımlanmıştır.

Hashmask’in ardından, aşağıda görülen avatar modeli de dijital sanat eserleri arasında popüler tasarımlardandır. Bu tasarımların, piksel piksel olması tasarımlara kült özellikler kazandırmaktadır. Bu ürün ve benzerlerini incelemek için tıklayın.

Eserler, sadece ilk 2 örnekteki gibi avatarlar şeklinde değildir. Bu örnekte görüldüğü üzere çeşitli photoshop tarzı uygulamalarla tablovari ürünler de üretilip satılmaktadır.

Sanal Şehirler

Decentraland, Cryptovoxels gibi tarayıcınız üzerinden erişebileceğiniz çeşitli sanal dünya platformları, gerçek hayattaki gibi arsa almanıza, bu arsadaki binanızı dekore etmenize ve etkinlikler düzenlemenize izin verir. Bu sanal dünyada arsalar, eşyalar, kıyafetler tamamen NFT formatındadır. Örneğin, belirli bir parsel için 1 adet NFT üretilerek bu token ile arsa eşleştirilmiş olur. Dolayısıyla token sahibi, aynı zamanda arsa sahibidir. Kullanıcı, arzu ederse mülkünü dizayn edebilir. Bunun için yine NFT formatındaki saksı, masa, sandalye, havuz, tekne gibi çeşitli eşyaları satın alarak kendi arazisinde kullanabilir.

Sanal dünyalarda arazisini ev olarak dizayn edenlerin dışında yukarıda anlatılan sanat eserlerinin sergilendiği sergiler, online mağazalar ve Twitch, Youtube yayınlarının yapıldığı tiyatroya çevrilmiş mekanlar da mevcuttur. Dolayısıyla araziniz üzerinde nasıl bir tasarım ve mekan oluşturmak istediğiniz tamamen size aittir.

Yukarıdaki ekran görüntüsü, Decentraland platformunun sanal şehrinden alınmıştır. Ekran görüntüsünde görülen bina, arabalar ve avatarın kıyafetleri NFT olarak satın alınabilir ve başka bir kullanıcıya satılabilir.

Farklı bir tasarım için aşağıdaki Cryptovoxels platformunun ekran görüntüsü de faydalı olacaktır. Görüntüde, deniz kenarındaki çok katlı bir bina incelenmektedir. Ekranın sol tarafında bina içerisindeki arabalar ve tam karşıda ise oturma alanları görülmektedir.

Youtube veya Twitch gibi platform yayınlarının yapıldığı mekanlara aşağıdaki görüntü örnek olarak gösterilebilir. Bu mekan, yeni kurulan bir NFT platformunun reklamının yapıldığı bir Youtube videosuna ve çeşitli sergi eşyalarını göstermektedir.

Aşağıdaki görüntüde ise NFT marketinde satılan sanal dünya eşyaları için örnekler mevcuttur. Görüntünün sol üst tarafında sanal dünyadaki avatarınızın giyebileceği bir mont satılmakla beraber sağ tarafta ise bir arsa satışı mevcuttur. Görülen diğer ürünler de yine bu platformlardaki dekorasyonlar için kullanılabilir.

Şu anda tarayıcı üzerinden erişilebilen yukarıdaki örnek platformlar ve diğerleri, gelecekte VR gözlükler sayesinde çok daha gerçekçi ve geniş kullanım alanlarına erişebilir. VR gözlük ve çeşitli aparatlar sayesinde sanal şehirlerde sürülecek bir yaşama, NFT’lerle beraber bir adım daha yaklaşıldığı söylenebilir.

Oyun Sektörü

Birçoğumuzun küçük yaşta oynadığı kart oyunları, çeşitli içeriklere sahiptir. Kartlar, genellikle sporcuları veya anime karakterlerini içeren bir oyunun parçasıdırlar. Bu tarz oyunların nadir bulunan kartları vardır. Koleksiyonerler, özellikle nadir bulunan oyun kartları için yüksek meblağlarda ödeme gerçekleştirebilirler.

Günümüzde, oyun kartları dahil olmak üzere birçok oyun kartı, NFT formunda satışa sunulmaktadır. Bu kartlardan en bilineni ise NBA Top Shot kartlarıdır. NBA’nin resmi olarak satışa sunduğu NFT formundaki bu kartlar, maçlardaki bazı epik hareketleri temsil etmektedirler. NBA Top Shot kartına yani NFT’sine sahip olan bir kişi kartın temsil ettiği anın sahibi olur. (Bu an, bir smaç pozisyonu veya bir pas olabilir). Buradaki sahiplik, telif hakkı anlamına gelmez. Para verilerek satın alınan kartın içerdiği hareket, Youtube’da ücretsiz olarak izlenebilir. Kartların amacı tamamen koleksiyon oluşturmaktır. (link)

Kart koleksiyonerliği sadece NBA ile sınırlı değildir. Örneğin oyun devi Ubisoft ve Sorare işbirliğinde futbolcu kartlarıyla oynanabilen ücretsiz bir oyun platformu da mevcuttur. Bir tür kart oyunu olan One Shot League, NFT olarak satışa sunulan futbolcu kartlarına sahip kullanıcılar tarafından oynanabilir. Örneğin, Cristiano Ronaldo’yu temsil eden NFT satın alındığında, kullanıcı bu kartı o haftaki oyun dizilişinde kullanabilir. Ronaldo’nun o haftaki gerçek performansına göre, kullanıcı da oyun içerisinde puan elde eder ve en iyi takımı oluşturarak ödüller kazanır.

Basketbol ve futbolun ardından bir diğer popüler alan da F1’in online oyun platformudur. F1 Delta Time, F1 yarış oyunudur. Oyun içerisindeki yarış arabaları ve yarış pistleri parsel şeklinde NFT’ler ile satışa sunulmaktadır. Örneğin, Monaco pistinin bir bölümüne sahip olan kişi, Monaco pistindeki her oyun içi yarış başına, düzenli olarak belirli bir gelir elde eder. (link)

Başka bir örnek olarak Gods Unchained adlı oyunun kartlarının NFT olarak satılması da aşağıdaki görüntü üzerinden incelenebilir. Aşağıdaki görüntüyü incelemek için tıklayın.

Yukarıdaki çeşitli örneklerden görüldüğü üzere NFT’ler herhangi nadir bir eşyayı güvenli ve basit bir şekilde kullanıma sunmaktadırlar. İlerleyen tarihlerde, NFT’lerin herhangi biletli bir organizasyon için de kullanılma ihtimali son derece yüksektir. Örneğin, futbol maçları, konserler, sergiler vb. etkinliklerde, etkinliğe özel olarak düzenlenmiş olan NFT’lere sahip kişiler, etkinliğe giriş hakkı elde eder. Bu sayede herhangi bir sahtecilik veya dolandırıcılıkla karşılaşılmaz. NFT’ler kalıcı olduğu için etkinlik sonrasında bu tokenler hatıra ve koleksiyon amacıyla da kullanılabilir.

Lüks Ürünler

NFT’ler özellikle lüks giyim ve aksesuar alanında ürünlerin orijinalliğinin kanıtlanması ve aidiyetinin güvenle tescil edilmesi bakımından önemli bir ihtiyacı karşılayabilir. Örneğin, sınırlı sayıda üretilen lüks bir kıyafet veya aksesuar, NFT olarak dijital bir varlıkla eşleştirilebilir. Bu ürünü satın almak isteyen kişi, NFT kendi cüzdanına transfer olduğu anda bu ürünün gerçek sahibi olur.

Bu tarz ürünlerin 2. el olarak satıldığı online sitelerde, ürünün orjinalliğinin sorgulanması amacıyla, ürünün seri numarası üzerinden karşılaştırma yapılır. Ürünün, NFT olarak temsil edilmesi halinde gerekli seri numara NFT üzerine tanımlanabilir. Bu durumda, alan kişinin sadece satan kişinin doğru seri numaraya sahip NFT’ye sahip olduğunu görmesi yeterli olacaktır. Aynı zamanda marka da, ürünün transferini takip edebilir ve her transfer sonrasında pay alarak düzenli gelir elde edebilir.

Daha somut bir öngörü ise Nike’nin 2019’un aralık ayında gerçekleştirdiği patent başvurusu üzerinden gerçekleştirilebilir. Başvuru, ayakkabıların dijital varlıklara dönüştürülmesinden bahsetmektedir. Bu varlıkların madenciliği ve saklanması ile ilgili konular akıllara NFT’leri getirmektedir. Nike’nin belirli ayakkabıları NFT olarak satışa sunması halinde bu NFT’ler koleksiyon amacıyla kullanılabileceği gibi yukarıda bahsedilen sanal dünyalarda da giyilebilir. Konu ile ilgili bir başka tahmin ise, özel tasarım ayakkabıların NFT şeklinde satışa sunulması ve satılması halinde özel olarak üretilerek alıcıya kargolanmasıdır. Tüm bu fikirler henüz varsayım aşamasında olup, Nike’nin gerçekleştirdiği patent başvurusuna dayanmaktadır.

Louis Vuitton, Christian Dior, Don Perignon gibi çeşitli lüks markaların sahibi olan LVMH, Microsoft ile işbirliğine giderek ürünlerin orjinalliği ve takibi için kendi blockchain platformunu oluşturmaktadır. LVMH’nin orijinallik ispat arayışı, ürün takibi ve her transfer sonrasında gelir elde edebilmesi nedeniyle NFT’ler tam olarak LVMH’nin aradığı standartları karşılamaktadır. Dolayısıyla NFT benzeri bir sistemin LVMH tarafından kullanılması da beklenebilir.

Telif Hakları

Telif hakları bilindiği üzere bir eserin üreticisini-yaratıcısını ve kullanım haklarını ifade eder. NFT’lerin telif hakları için nasıl bir kullanım alanı sunduğunu, müzik sektörü üzerinden inceleyebiliriz. Halihazırda birçok platform, NFT’ler üzerinden sanatçıların haklarını korumaya ve sağlıklı bir gelir sistemi yaratmaya çalışmaktadır. NFT’ler bu amaç doğrultusunda 2 yaygın kullanım şekline sahiptirler.
İlk kullanım şekli; müzisyenlerin çıkardıkları bir şarkının veya albümün piyasaya sürülmeden önce NFT sahiplerine özel ön gösterime sunulması veya albümün/şarkının sadece NFT sahiplerinin erişimine açılmasıdır. Dolayısıyla NFT, şarkıyı/albümü dinleme veya ilk dinleyenlerden biri olma hakkını sağlamaktadır.

İkinci ve belki de en önemli kullanım şekli ise doğrudan telif hakları ile ilgilidir. Bir müziğin veya albümün telif hakları belirli bir sayıda NFT’ye tanımlanabilir. Bu NFT’lerin örneğin %40’ına sahip olan bir kişi müzikten/albümden elde edilecek gelirin %40’ına ortak olma hakkı kazanacaktır. Sanatçı bu yöntemi kullanmak isterse, müziğin/albümün dinlenmesiyle daha uzun vadede elde edeceği geliri, başka birisine satarak hızlıca gelir elde etmiş olur. Karşılığında ise gelecekteki gelir haklarının bir kısmından vazgeçer. Sonuç olarak sanatçı, bu yöntemi kullanmak ister veya istemez ancak telif haklarının ve müzik/albüm üzerinden elde edilecek gelirin paylaştırılabilmesi, hem müzik sektörü hem de internet için devrim niteliğinde olabilir.

Telif hakları sadece müzik sektörü ile sınırlı olmadığı için film, dizi gibi birçok alanda da benzer uygulamaların gerçekleştirilmesi mümkündür.

Posta Pulu

Farklı ve enteresan bir örnek olması açısından posta pulları, bu yazıdaki NFT örneklerinin sonuncusu olarak seçilmiştir. Avusturya, Österreich merkezli bir posta ofisi, posta pullarını NFT formatında satışa sundu. Üzerinde QR kodu yer alan posta pulları fiziksel olarak var olduğu gibi hatıra ve koleksiyon amacıyla dijital ortamda NFT olarak saklanabilmektedirler. Aşağıdaki görüntü örnek posta pullarını göstermektedir. Dünyanın en pahalı posta pulu rekoru NFT sayesinde bu posta ofisine aittir. (link)

Yukarıdaki örnekler NFT’nin henüz daha çok yeni bir oluşum iken ne kadar geniş bir alana hitap ettiğini ve ileride çok daha çeşitli sektörlere ulaşma potansiyelinin olduğunu göstermektedir. Kriptoparaların işlevsellikleri, genellikle kripto piyasası içerisinde gerçekleşir. Kripto piyasası dışından bir platformla entegre olarak çalışabilen kriptopara sayısı hayli azdır. NFT’ler ise daha yolun başındayken kripto piyasası dışından birçok katılımcıyı çekmektedir.

Günümüzde, NFT’lerin yaygınlaşmasının yanında ifade ettiği parasal değerlerin ciddi meblağlara ulaşması eleştirilmektedir. Ancak NFT’lerin değeri, herhangi bir ürünün orijinalliğinin, yaratıcısının, aitliğinin sorgulanamaz bir şekilde kanıtlanmasını sağlaması nedeniyle oluşmaktadır. Bunun dışında herhangi bir işlevselliği bulunmayan NFT’lerin ise estetik veya koleksiyoner amaçlarla satın alındığı aşikardır. Ünlü ressamların tablolarının yüksek fiyatlara satılması gibi dijital sanatı temsil eden NFT’lerin de yüksek değerlere ulaşması normal karşılanmalıdır. En nihayetinde bir ürünün değeri, ürüne olan talep doğrultusunda belirlenir. Bu değerin mantıklı olması zorunlu değildir.

Sanat eserlerinin estetik amaçlar dışında finansal bir değer saklama aracı olarak kullanılması ise NFT’ler üzerinden de gerçekleştirilebilmektedir. Dolayısıyla ileride belki yakarak değil ancak çeşitli yöntemlerle Banksy’nin Moronlar eserinde olduğu gibi fiziki formdan dijital forma geçişin hızlanması da beklenebilir.

Son olarak, her geçen gün büyüyen ve yeni bir alana nüfuz eden NFT’ler, belirli marketler üzerinden alıcı bulmaktadır. Yeni çıkan ürünlere ve trendlere bu marketler üzerinden erişilebilir. Aşağıdaki adresler en popüler marketlerden 4 tanesidir.

Hazırlayan: Berkay Aybey

Burada ifade edilen görüş ve yorumlar BV Crypto’ya aittir. BV Crypto, bu yazı temel alınarak yapılacak herhangi bir finansal işlemden sorumlu tutulamaz. Her yatırım ve ticaret hamlesi risk içerir. Karar verirken kendi araştırmanızı kendiniz yapmalısınız.